عصای کوهنوردی-Trekking Poles
عصای کوهنوردی-Trekking Poles یکی از ابتدایی‌ترین و در عین حال اساسی ترین وسایل کوهپیمایی است. امروزه بسیاری از کوهنوردان از عصای کوهنوردی(باتون) در پیمایش های طولانی و صعود های زمستانه خود استفاده میکنند و روز به روز به تعداد استفاده کنندگان اضافه می شود. بسیار مهم است که عصای کوهنوردی ها بصورت یک جفت (۲عدد) و صحیح بکار رود تا صدمه ای به کوهنورد وارد نشود.
فوایداستفاده درست از عصای کوهنوردی:
عصای کوهنوردی در ازای هر ساعت فعالیت کوهنوردی چندین تن وزن را از روی اندام تحتانی به دستها منتقل میکنند. و در ازای یک روز فعالیت سنگین کوهنوردی حدود ۳۰ تن وزن وفشار را از روی زانوهای شما منتقل میکند.
- کاهش فشار ناشی از وزن بدن بر روی پاها و زانوها و کاهش خستگی ـ انتقال قسمتی از وزن بدن روی دست ها که عموما در کوهپیمایی در استراحت به سر می برند.
- افزایش حس تعادل ، جلوگیری از سرخوردن یا زمین خوردن بویژه در خستگی های مفرط در برنامه های کوهنوردی طولانی مدت
- در هنگام حمل کوله پشتی های سنگین در برنامه های طولانی مدت یا زمستانی
- کمک به کمتر خسته شدن افراد دارای وزن بالای (کوهنورد سنگین وزن)
- بهبود ناراحتی قبلی مفاصل و ستون فقرات
- در هنگام کوهنوردی بر روی برف و مکانهای خیس،سبزه زار ، نرم ،هنگام عبور از رودخانه ،کوهنوردی در شرایط مه یا دید کم(در شرایط فوق حفظ تعادل نقش حیاتی برای سلامتی فرد دارد)
- کاربردهای ابتکاری از باتون مانند: ساخت برانکارد در مواقع ضروری – دفع خطر حیوانات – ثابت نگهداشتن عضو مجروح یا شکسته شده (آتل) و …
- استفاده از عصای کوهنوردی از افزایش بی رویه ضربان قلب در ابتدای فعالیت و شروع کوهنوردی کمک کننده است(ولی بعد از مدتی این کاهش ضربان بدلیل فعالیت ماهیچه های دست و پا ادامه پیدا نمیکند)
معایب استفاده نادرست از عصای کوهنوردی:
۱- استفاده نادرست از عصای کوهنوردی:
اگر فاصله بین بدن و عصای کوهنوردی زیاد باشد نه تنها کشیدگی در اندامها زیاد میشود بلکه هنگام چرخش درد زیادی نیز احساس خواهد شد.
۲- استفاده از عصای کوهنوردی ها احساس تعادل را کاهش میدهد
استفاده مداوم از عصای کوهنوردی توانایی هماهنگی کوهنورد را کاهش میدهد.در مورد استفاده مکرر از عصای کوهنوردی، کوهنورد احساس امنیت بیشتری میکند. این اثر مخرب بوده و باعث میشود در مناطقی که صعب العبور است ،خصوصا جایی که فرد نمی تواند از عصای کوهنوردی استفاده کندفرد دچار مشکل شود،مانند :تیغه های باریک کوه ومسیرهای پرتگاهی)(متداولترین حادثه کوهنوردی :سقوط بدلیل لغزش در هنگام فرود است.)
۳- مکانیزم های محافظتی فیزیولوژیکی را کاهش میدهد:
استفاده مداوم از عصای کوهنوردی تحریک کشیدگی فیزیولوژیکی را که برای تغذیه غضروف مفصلی و ورزیده کردن وحفظ حالت کشسانی مفصل لازم است کاهش میدهد.
۴- افزایش ضربان قلب :
به دلیل فعالیت ماهیچه های بزرگتر در اندام فوقانی و دستها
۵- راحت نبودن هنگام عکاسی یا فیلمبرداری در برنامه های کوهنوردی:
دلیل پزشکی نیست ولی میتواند خطراتی برای کوهنورد داشته باشد
انواع عصای کوهنوردی
الف: ثابت(چوب اسکی)
امروزه برای کوهنوردی کاربرد ندارد.
ب: قابل تنظیم
عصای کوهنوردی قابل تنظیم از نظر کارایی در کوهنوردی بهتر وایمن تر می باشند . زیرا قابلیت مهم تنظیم ارتفاع عصای کوهنوردی وجود دارد. در پیمایش الزاما از باتونهای قابل تنظیم استفاده می کنیم تا برای شرایط مختلف و حمل آن را تنظیم کنیم، ضرورت دارد در کوهپیمائی از یک جفت عصای کوهنوردی (۲ عدد عصای کوهنوردی) استفاده شود.
عصای کوهنوردی عادی: این نوع عصای کوهنوردیها بدلیل ساختشان دیرتر آسیب می بیند و البته ضربه ها متوالی از زمین به دستتان منتقل میکنند و باعث کمی خستگی می شود، اگر توانایی بدنی شما اجازه می دهد، بهتر است از این نوع عصای کوهنوردیها استفاده کنید. مخصوصا در کوهنوردهای بسیار سنگین و آلپی (سبک بار) زیرا امکان خرابی عصای کوهنوردی به حداقل میرسد.
عصای کوهنوردی ضربه گیر(آنتی شُک): بدلیل وجود فنر به کار رفته در این عصای کوهنوردی ها، از نظر کاهش ضربه و فشار روی دستها و ایجاد خستگی در ضربه های متوالی به دستها کارایی بیشتری دارند.
اجزای عصای کوهنوردی:
همانطور که در شکل زیر هم نشان داده شده اجزای باتون عبارتند از :
دسته باتون: جهت استفاده باتون آن را در دست می گیرند و از جنس عایق پلاستیک و لاستیک تهیه شده است.
بند حمایت: در قسمت بالای دسته باتون تسمه ای قابل تنظیم وجود دارد، دست از داخل بند حمایت باید عبور کند و دسته را بگیرد، تا نیروی وزن را روی مچ دست تقسیم کند. نحو گرفتن دسته عصای کوهنوردی به شکل زیر است.
بدنه اصلی: بدنه اغلب باتون‌ها از سه قسمت تشکیل شده است و از جنس آلیاژهای فولاد(سنگین و بسیار مقاوم) یا آلیاژ آلومینیوم(سبک و با مقاومت کم) یا تیتانیوم(سبک و بسیار مقاوم) و به تازگی الیاف کربن(بسیار سبک و بسیارمقاوم) تهیه میشود. ۲ یا ۳ قسمتی که به صورت کشویی و دو بدو داخل هم فرو می‌روند و حالت تلسکوپی را بوجود می‌آورند.
سیستم قفل: این قسمت از عصای کوهنوردی وظیفه تنظیم اندازه عصای کوهنوردی را دارد. با چرخانیدن به طرف چپ باز و به طرف راست بسته می شود.
گل باتون: . قطعه ای پلاستیکی برای جلوگیری از فرو رفتن باتون در برف، گل یا شن است.
سخمه: نوک سخمه از یک الماسه یا تنگستن تشکیل شده است که باعث فرو رفتن در برف و یا زمین میشود و از لغزش عصای کوهنوردی جلوگیری میکند.
محافظ سخمه: زمانیکه از باتون استفاده نمی‌کنید آنرا جمع کنید و محافظ سخمه را نصب کنید تا به کسی یا جایی آسیب نرساند.
تنظیم اندازه (ارتفاع) عصای کوهنوردی:
ارتفاع عصای کوهنوردی بر اساس “قد فرد” و “شیب مسیر” باید تنظیم شود، وقتی شما عصای کوهنوردی را بدست گرفته‌اید و سخمه آن روی زمین است، زاویه باز و و ساعد دست شما (آرنج) ۹۰ درجه باشد. با این حساب با توجه به شیب مسیر، روشن است که هنگام صعود اندازه باتون کمتر از اندازه آن در هنگام فرود بیشتر است.
در شروع حرکت وقتی می‌خواهیم از باتون استفاده کنید، نگاهی به شیب کلی مسیر بکنید و ارتفاع باتون را بر اساس آن تنظیم کنید. در مسیرهای برفی، شنی یا گلی، ارتفاع باتون از محل گل‌باتون تا دسته محاسبه میشود. زیرا ضخمه در برف فرو می‌رود و از ارتفاع باتون کاسته میشود.
دراستفاه از عصای کوهنوردی دقت شود تا حد امکان نزدیک به خط عمود بدن باشد . هنگام راه رفتن بدون حمل بار وکوله پشتی تفاوتی نمیکند که از یک یا دو عصای کوهنوردی استفاده شود. اما در حمل بارهای سنگین برای حفظ تعادل حتما باید از دو عصای کوهنوردی استفاده شود.
ارتفاع هر دو باتون باید یکی باشد مگر در شرایط خاص. (مثلا هنگامی که مسیری را به صورت تراورس پیمایش می‌کنید باتونی که سمت پای کوه است کوتاهتر از باتونی است که سمت پای دره است.)
ترفند ویژه در تنظیم اندازه عصای کوهنوردی:
در تنظیم ارتفاع باتون، ابتدا، قسمت سوم بدنه (قسمت نازکتر) را تا انتهای، حد مجاز بیرون بیاورید و برای تنظیم نهایی ارتفاع باتون از قسمت دوم کمک بگیرید. فایده این امر این است که در دفعات بعد برای تغییر ارتفاع باتون، میتوان فقط قسمت دوم را تغییر داد و این قضیه کار را راحت‌تر میکند. البته این اقدام برای باتونهای مرغوب که از آلیاژهای قوی و سبک استفاده کرده‌اند توصیه میشود. جنس بدنه باتون ها از ۴ نوع آلومینیوم، فولاد، تیتانیوم و کربن ساخته می شود که به ترتیب به سمت سبکی و مقاومت بیشتر پیش می روند.
طریقه استفاده عصای کوهنوردی:
از باتون به دو طریق استفاده می کنند:
- حرکت باتون، باتون، پا، پا
- حرکت باتون، پای مخالف باتون، حرکت باتون، پای مخالف باتون
کوهنورد باید فاصله بین عصای کوهنوردی و بدن خود تا حد امکان کم کند و قدم برداشتن هنگام فرود باید کوتاه، کشش دار، و تا حد امکان آرام باشد(نه آنقدر آرام که موجب خستگی عضلات چهارسر ران وعضلات جلو ران گردد) تا جایی که میتواند جلوی کشیدگی اندامها را بگیرد.
چند نکته در استفاده از عصای کوهنوردی:
- هیچگاه در دراز مدت از باتون به صورت تکی استفاده نکنید زیرا باعث ایجاد عارضه در بدن شما میشود.
- استفاده از عصای کوهنوردی در کوهنوردی نباید عادتی و همیشگی باشد. ونباید از آن در تمامی مسیرها استفاده کرد بخصوص استفاده دائمی از عصای کوهنوردی در کودکان و نوجوانان جایز نیست.
- استفاده از باتون در مسیرهای با شیب کم لطفی ندارد. همچنین در مسیرهای فنی یا با شیب زیاد، بخصوص در مسیرهای برفی پرشیب،باید از کلنگ یا تبریخ استفاده شود.
- ضمنا از دویدن در سراشیبی ها و برداشتن قدم های بلند بپرهیزید ودر راههای باریک و خطرناک از طناب بعنوان کمک و حمایت استفاده کنید.
- عصای کوهنوردی را طوری حمل و استفاده نمایید که در صورت نیاز به دستانتان و عدم نیاز به عصای کوهنوردی بتوانید آن را براحتی در کوله پشتی خود قرار داده و قسمت تیز عصای کوهنوردی بسمت پایین باشد تا خطر یا مزاحمتی برای کوهنورد پشتی شما نداشته باشد.
- برنامه های کوهنوردی را متناسب با توانایی بدنی خود انتخاب کنید.
- با رعایت موارد فوق میتوان ده ها سال به ورزش کوهنوردی بدون بروز عوارض ارتوپدی و مفصلی پرداخت.
مراقبت و نگهداری عصای کوهنوردی:
زمانیکه کار با عصای کوهنوردی به اتمام رسید ابتدا با یک پارچه بدنه، سخمه و دیگر قطعات باتون را کاملا تمیز کنید و آنگاه آنرا جمع کنید و در زمان حمل توسط کوله پشتی سر باتون به طرف بالا قرار گیرد و لاستیک های محافظ را روی سخمه قرار دهید.
هیچگاه مفاصل باتون را روغن کاری نکنید. در صورت چرب شدن مفاصل باتون محکم نمی شوند.
